Wet vaststelling staatloosheid en Nederlanderschap

Op 1 oktober 2023 is de Wet vaststellingprocedure staatloosheid in werking getreden. Aanleiding voor deze nieuwe wet is onder andere kritiek vanuit de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) op de Nederlandse benadering van staatloosheid. Voor de inwerkingtreding van deze wet kende Nederland geen procedure om staatloosheid vast te stellen. Met deze wet zouden de belangen van staatlozen beter worden gewaarborgd. Momenteel staan er ongeveer 5000 mensen in de brp geregistreerd als zijnde staatloos en 26.000 met de code ‘nationaliteit onbekend’.

Bij de civiele rechter in Den Haag kan een verzoek tot vaststelling van staatloosheid worden ingediend. Deze procedure biedt vreemdelingen die rechtmatig in Nederland verblijven en die in de basisregistratie personen bij de gemeente geregistreerd staan met ‘nationaliteit onbekend’ de mogelijkheid als ‘staatloos’ geregistreerd te komen te staan. Ook mensen die geen rechtmatig verblijf hebben kunnen gebruik maken van deze vaststellingsprocedure. Echter met de vaststelling van staatloosheid verkrijg je geen rechtmatig verblijf en dus geen verblijfsvergunning in Nederland.

Naast de nieuwe verzoekschriftprocedure kan iemand die evident staatloos is nog steeds staatloosheid laten vaststellen door de gemeente of de IND. Dit kan in de volgende situaties:

• De overheid of rechter van een ander land heeft vastgesteld dat ustaatloos bent. Je hebt hier een origineel document van.
• Je bent staatloos in Nederland geboren. Je ouders zijn beiden staatloos.
• Je bent in Nederland geboren en je vader is staatloos. Je moeder is staatloos of kan haar nationaliteit niet doorgeven. 
• Je bent in Nederland geboren en hebt volgens de wet geen vader. Bijvoorbeeld omdat je vader voor je geboorte is overleden of niet bekend is. Je moeder is staatloos of kan haar nationaliteit niet doorgeven.
• Je hebt alleen de nationaliteit van een staat die de Nederlandse overheid niet erkent.

Voor minderjarigen en jongvolwassenen die als staatloos geregistreerd staan in de brp biedt de Rijkswet op het Nederlanderschap een nieuwe optie mogelijkheid. Dit optierecht biedt hun de mogelijkheid om Nederlander te worden als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:

• Je bent nog geen 21;
• Je bent in het Europese deel van Nederland, Aruba, Curaçao, Sint-Maarten of de openbare lichamen Bonaire, Sint-Eustatius en Saba geboren;
• Je hebt daar een onafgebroken periode van ten minste vijf jaren onmiddellijk voorafgaand aan het optieverzoek stabiel hoofdverblijf;
• Je bent sinds geboorte staatloos;
• Je kunt in redelijkheid geen andere nationaliteit krijgen;
• Er zijn geen ernstige vermoedens dat je een gevaar oplevert voor de openbare orde, de goede zeden of de veiligheid van het Koninkrijk;
• Je bent bereid een verklaring van verbondenheid af te leggen.

De wet vaststelling staatloosheid zal na vijf jaar worden geëvalueerd. Pas dan kan er iets worden gezegd over het effect van de wet en of er daadwerkelijk van meer mensen is vastgesteld dat zij staatloos zijn.

Voor meer informatie over staatloosheid en nationaliteit kunt u contact met ons opnemen.